13 juli 2022
De meeste mensen deugen… en Eichmann dan?
Onder bovenstaande titel werd een nieuw keuzevak aangeboden – het prikkelde me direct. Over christelijke ‘antropologie’ na Auschwitz… Een onderzoek naar de mens waarbij wijzelf – íkzelf! – op het spel sta. Dr. C.C. den Hertog nam ons – boeiend en inspirerend, maar ook confronterend – mee in deze zoektocht.
Eerst stonden we stil bij het populaire boek van Rutger Bregman: De meeste mensen deugen. Bregman schetst een aanstekelijk optimistisch beeld van de mens. De vraag is: klopt dit mensbeeld? En is het zo dat wanneer we het aandurven dat nieuwe mensbeeld te omarmen, we een totaal ander leven krijgen? En hoe verklaar je vanuit dit mensbeeld Auschwitz?
Vervolgens liet onze docent ons kennismaken met het boek van Hannah Arendt: Eichmann in Jerusalem. Arendt komt – na de processen van Eichmann bijgewoond en verslagen te hebben – tot de conclusie dat Eichmann niet een monster van demonische proporties, maar ‘stinknormal’ was. Onthutsend – ook als theologiestudenten – om kennis van te nemen: blijkbaar was Eichmann niet anders dan wij… Arendt beweert niet dat iedereen een Eichmann is, maar ze maakt wel duidelijk dat het niet moeilijk is een Eichmann te worden. De meeste mensen buigen, terwijl ze zelf zouden moeten denken en oordelen. Opvoeding en vorming zijn dus heel belangrijk, zo geeft Arendt aan. Maar… blijft de diepere vraag naar de oorzaak waarom de meeste mensen buigen bij Arendt uiteindelijk niet te veel buiten de orde? En is de mens werkelijk in staat het verschil tussen goed en kwaad vast te stellen?
Op dit punt maakten we in de colleges de stap naar de christelijke theologie. Europa heeft in grote meerderheid de lijn van Erasmus gevolgd: het beeld van de mens die natuurlijk en van harte het goede doet zodra hij gezien heeft wat dat is. Dat is een andere lijn dan die van Luther: de mens ís zonde; hij weet van zichzelf niet wat goed is, maar ook niet wat zonde is. Confronterend… Daarom heeft de mens (ik!) Gods Woord nodig, heeft de mens (ik!) wedergeboorte – Christus! – nodig. En dat is nu precies wat vandaag de dag in deze wereld moet klinken: dít spreken over God en de mens…
De verschillende thema’s werden ruimschoots uitgewerkt. Interessante colleges, colleges die iets lieten zien... over de mens, over God Die het verlorene en zondige zoekt. Dr. Den Hertog, bedankt!
Louwe Post, masterstudent
